Podstawa programowa kształcenia słuchu. II etap edukacyjny
I. Specjalność – instrumentalista
Szkoła muzyczna II stopnia, ogólnokształcąca szkoła muzyczna II stopnia
(Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 19 sierpnia 2002 r. w sprawie podstaw programowych kształcenia w zawodach szkolnictwa artystycznego. „Dziennik Ustaw” Nr 138, s. 8831, s. 8833, 8854 – 8856.)
Kształcenie słuchu
Treści nauczania
Cele nauczania
1. Rozwijanie wirtuozowskich elementów techniki oraz pogłębionej strony wyrazowej.
2. Doskonalenie umiejętności samodzielnego interpretowania utworów zgodnie z kanonami stylu i formy muzycznej.
3. Nauka samodzielnego opracowywania wykonywanych utworów i umiejętności rozwiązywania problemów.
4. Rozwijanie pamięci muzycznej i opanowania estradowego.
5. Zaznajomienie z podstawowymi zagadnieniami z historii muzyki, literatury muzycznej, form muzycznych, zasad muzyki i harmonii.
6. Opanowanie umiejętności z kształcenia słuchu.
7. Opanowanie umiejętności sprawnego czytania a vista.
8. Pogłębienie umiejętności muzykowania kameralnego.
9. Rozwijanie umiejętności pracy w dużym zespole wykonawczym (chór, orkiestra).
10. Nauka przygotowywania fragmentów partii orkiestrowych.
11. Przygotowanie do podjęcia studiów muzycznych oraz do czynnego uczestnictwa w życiu muzycznym.
Opis kwalifikacji absolwenta
W wyniku kształcenia absolwent powinien:
1) biegle czytać nuty w kluczu wiolinowym i basowym oraz w innych kluczach właściwych dla danego instrumentu,
2) posiadać biegłą (a często wirtuozowską) umiejętność gry na wybranym przez siebie instrumencie,
3) grać na fortepianie (jeżeli nie jest pianistą) w podstawowym zakresie umiejętności,
4) posiadać w pełni ukształtowany słuch muzyczny, pozwalający na uzyskiwanie poprawnej intonacji w grze na instrumencie tego wymagającym,
5) umieć stosować w praktyce zasady teorii muzyki, szczególnie w zakresie harmonii, form muzycznych i historii muzyki,
6) umieć klasyfikować instrumenty muzyczne i rozróżniać słuchem różne typy tych instrumentów,
7) posiadać umiejętność gry w zespołach kameralnych i orkiestrze lub pracy w zespole chóralnym,
8) umieć korzystać z literatury specjalistycznej,
9) posiadać umiejętność strojenia i konserwacji instrumentu,
10) posiadać umiejętność aktywnego uczestniczenia w życiu muzycznym,
11) posiadać umiejętność przekazywania nabytej wiedzy,
12) być przygotowanym do podjęcia dalszych studiów muzycznych.
[s. 8854:]
Inne obowiązkowe zajęcia edukacyjne wspólne dla wszystkich specjalności w zawodzie muzyk
Kształcenie słuchu
Treści nauczania
1. Rozpoznawanie słuchowe interwałów, akordów, gam i skal.
2. Rozpoznawanie i notacja struktur metrorytmicznych.
3. Czytanie nut głosem.
4. Zapisywanie dyktand.
5. Analiza słuchowa przykładów z literatury muzycznej.
6. Kształtowanie pamięci i wyobraźni muzycznej.
Osiągnięcia uczniów
1. Umiejętność rozpoznawania, określania, nazywania, zapisywania:
1) interwałów prostych i złożonych (także urytmizowanych),
2) wszystkich postaci trójdźwięków i czterodźwięków w układzie 3- i 4-głosowym, skupionym i rozległym,
3) gam majorowych i minorowych we wszystkich odmianach oraz pozostałych skal muzycznych.
2. Umiejętność rozpoznawania, określania, nazywania, zapisywania struktur rytmicznych 1- i 2-głosowych, zawierających różnego rodzaju grupy rytmiczne (także niemiarowe).
3. Umiejętność czytania (w tym a vista):
1) jednogłosowych przebiegów melodycznych tonalnych i w tonalności rozszerzonej,
2) melodii z jednoczesnym graniem na fortepianie innych głosów struktury wielogłosowej,
3) melodii atonalnych,
4) melodii zapisanych w różnych kluczach,
5) realizacji melodycznej przebiegów rytmicznych.
4. Umiejętność zapisywania dyktand:
1) jednogłosowych, pamięciowych, tonalnych i w tonalności rozszerzonej,
2) polifonicznych 2- i 3-głosowych,
3) harmonicznych (z określeniem funkcji harmonicznych),
4) rytmicznych 1- i 2-głosowych.
5. Umiejętność postrzegania charakterystycznych cech melodyki, harmoniki i metrorytmiki w przykładach z literatury muzycznej.
6. Umiejętność zapamiętywania prostych i złożonych struktur melodycznych, harmonicznych i rytmicznych.
Zasady muzyki
Treści nauczania
1. Cechy materiału dźwiękowego i elementy notacji muzycznej.
2. Skale:
1) systemu dur-moll,
2) modalne,
3) pozostałe.
3. Metrorytmika.
4. Interwały i akordy.
5. Agogika, dynamika, artykulacja.
6. Podstawowe elementy muzyki.
Osiągnięcia uczniów
1. Umiejętność zdefiniowania podstawowych cech dźwięku, zasad pisowni muzycznej (pięciolinia, klucze, nazwy oktaw i inne), sposobów zapisywania nut i pauz.
2. Umiejętność definiowania określeń: „skala”, „gama”, „tonacja”, budowy skal systemu dur-moll we wszystkich odmianach, pokrewieństwa tonacji i koła kwintowego. Umiejętność definiowania i budowania skali pentatonicznej, skal starogreckich, średniowiecznych, skali catotonowej, chromatycznej, cygańskiej i góralskiej. Umiejętność budowania trójdźwięków (w tym trójdźwięków triady), czerodźwięków i pięciodźwięków oraz rozwiązywania D7.
3. Umiejętność definiowania podstawowych pojęć metrorytmicznych. Umiejętność określania podziału wartości rytmicznych (dwójkowego i trójkowego i innych). Umiejętność grupowania wartości rytmicznych w różnego rodzaju taktach.
4. Umiejętność budowania interwałów do dwóch oktaw. Umiejętność określania położenia interwałów w gamach. Umiejętność budowania i rozwiązywania interwałów charakterystycznych i określanie ich miejsca we wszystkich odmianach gam systemu dur-moll. Umiejętność budowy trójdźwięków, czte-rodźwięków i pięciodźwięków. Umiejętność określania przewrotów trójdźwięków i czterodźwięków.
5. Znajomość podstawowych pojęć z zakresu agogiki, dynamiki i artykulacji. Umiejętność określania i definiowania podstawowych ozdobników.
6. Umiejętność definiowania podstawowych elementów muzyki w oparciu o poznany materiał.
Harmonia
Treści nauczania
1. Akordyka.
2. Konstrukcje harmoniczne.
3. Dźwięki obce i figuracja.
4. Modulacja.
5. Analiza harmoniczna.
6. Faktura instrumentalna.
7. Tendencje przezwyciężania systemu dur-moll i kształtowania się harmoniki atonalnej.
Osiągnięcia uczniów
1. Umiejętność budowania i łączenia trójdźwięków triady w stosunku kwinty i sekundy bez przewrotu i w przewrotach (drogą najbliższą i swobodnie). Umiejętność określania i łączenia trójdźwięków pobocznych. Umiejętność budowania i łączenia dominanty septymowej i nonowej (także w tonalności rozszerzonej). Umiejętność budowania i łączenia trójdźwięków z dodaną sekstą i innych akordów septymowych i nonowych.
2. Umiejętność tworzenia konstrukcji harmonicznych (ośmiotaktów) z użyciem każdego rodzaju poznanych akordów według podanego sopranu, basu cyfrowanego lub funkcji harmonicznych.
3. Umiejętność posługiwania się różnymi rodzajami dźwięków obcych (w tym pozaakordowych i alterowanych). Znajomość akordu chopinowskiego i akordu tristanowskiego. Umiejętność zastosowania figuracji w konstrukcji harmonicznej.
4. Umiejętność modulowania przy pomocy modulacji diatonicznej, chromatycznej i enharmonicznej (przez czterodźwięk zmniejszony) tak w formie zapisanej konstrukcji harmonicznej, jak i praktycznie.
5. Umiejętność analizy harmonicznej utworów z okresu baroku, klasycyzmu i romantyzmu z uwzględnieniem zastosowanej w nich figuracji.
6. Umiejętność tworzenia konstrukcji harmonicznej w innych niż chóralna rodzajach faktury (fortepianowa, smyczkowa, dęta i inne).
7. Umiejętność orientacji w podstawowych kierunkach i środkach nietonalnej harmonii XX wieku.
Literatura muzyczna
Treści nauczania
1. Utwory reprezentatywne dla:
1) kolejnych epok,
2) czołowych kompozytorów,
3) głównych form, gatunków i stylów muzycznych.
2. Elementy muzyki, faktury muzyczne, elementy i sposoby kształtowania formy muzycznej.
3. Instrumenty muzyczne, głosy ludzkie, rodzaje zespołów muzycznych i ich zastosowania w praktyce wykonawczej różnych epok.
4. Cechy polskiej muzyki ludowej. Muzyka ludowa w twórczości artystycznej.
5. Funkcje muzyki.
6. Chronologia dziejów muzyki.
Osiągnięcia uczniów
1. Znajomość i rozpoznawanie wybranych utworów muzycznych, określanie ich przynależności do stylu epoki historycznej.
2. Umiejętność rozpoznawania i określania:
1) elementów muzyki, faktury, środków wyrazu, sposobów kształtowania dzieła muzycznego,
2) charakterystycznych cech podstawowych form i gatunków muzyki wokalnej, instrumentalnej i wokalno-instrumentalnej,
3) aparatu wykonawczego.
3. Znajomość i rozpoznawanie instrumentów muzycznych.
4. Przyswojenie podstawowych wiadomości o pieśniach, tańcach, instrumentach i zespołach, zwyczajach i obrzędach w polskiej kulturze ludowej oraz o stylizacjach muzyki ludowej w twórczości artystycznej.
5. Znajomość różnorodnych funkcji muzyki.
6. Znajomość chronologii dziejów muzyki. Umiejętność określania charakterystycznych cech stylu historycznego.
Historia muzyki
Treści nauczania
1. Chronologia epok, szkół kompozytorskich, ośrodków artystycznych, stylów, postaci w muzyce:
1) wybranych kultur starożytnych (Grecja obowiązkowo),
2) średniowiecza,
3) renesansu,
4) baroku,
5) klasycyzmu,
6) XIX wieku (romantyzmu i neoromantyzmu),
7) XX wieku.
2. Tematy realizowane w odniesieniu do wskazanych wyżej epok ze wskazaniem:
1) ram czasowych epoki, podziału na okresy i głównych ośrodków rozwoju muzyki,
2) kultury muzycznej epoki z odniesieniem do tła kulturowego, wydarzeń politycznych i społecznych,
3) praktyki wykonawczej epoki: instrumenty, głosy ludzkie, rodzaje zespołów muzycznych i ich zastosowanie,
4) języka dźwiękowego: skale, harmonia, metrorytmika, faktura,
5) technik kompozytorskich, kształtowania formy, środków wyrazowych,
6) genezy, rozwoju, funkcji form i gatunków muzycznych,
7) twórczości z odniesieniem do biografii wybranych kompozytorów reprezentatywnych dla muzyki: epoki, stylu, szkoły kompozytorskiej lub ugrupowania artystycznego,
8) rodzajów zapisu muzyki,
9) postaci wielkich teoretyków i wykonawców.
Osiągnięcia uczniów
1. Łączenie wiedzy z historii muzyki z wiedzą o kulturze, wydarzeniach politycznych i społecznych.
2. Chronologiczne porządkowanie:
1) faktów, dzieł, twórców,
2) szkół kompozytorskich, ugrupowań artystycznych, okresów i epok historii muzyki,
3) języka dźwiękowego, technik kompozytorskich, stylów muzycznych.
3. Prezentowanie znajomości:
1) wybranych dzieł muzycznych, biografii i twórczości kompozytorów, szkół kompozytorskich i ugrupowań artystycznych,
2) właściwych dla różnych epok: form i gatunków muzycznych, języków dźwiękowych i technik kompozytorskich, stylów muzycznych i praktyk wykonawczych,
3) procesów (ciągłości, przeobrażeń, rozwoju, zaniku, afiliacji) występujących w muzyce kolejnych epok.
4. Samodzielne rozwiązywanie zadań oraz formułowanie sądów i ocen zjawisk i procesów występujących w muzyce i kulturze muzycznej w oparciu o nuty, nagrania muzyczne, źródła tekstowe i ikonograficzne, encyklopedie, podręczniki i literaturę przedmiotu, medialne źródła informacji..
Formy muzyczne
Treści nauczania
1. Formy i gatunki muzyczne. Sposoby klasyfikacji.
2. Elementy muzyki, elementy formy muzycznej i ich współdziałanie w tworzeniu struktur, faktury, energetyki i wyrazowości dzieła muzycznego.
3. Sposoby kształtowania formy właściwe dla stylów historycznych i technik kompozytorskich.
4. Jednoczęściowe formy muzyki instrumentalnej i wokalno-instrumentalnej.
5. Cykliczne formy muzyki instrumentalnej (i wokalno-instrumentalnej – do uznania nauczyciela).
Osiągnięcia uczniów
1. Znajomość pojęć i terminów z zakresu wiedzy o formie muzycznej.
2. Właściwe stosowanie aparatu pojęciowego do rozpoznawania, analizowania (omawiania i opisywania) formy utworów instrumentalnych i wokalno-instrumentalnych, w tym:
1) formy repryzowej,
2) stylizowanych tańców,
3) ronda,
4) form figuracyjnych (preludium, wariacje),
5) formy sonatowej,
6) fugi,
7) pieśni na głos z akompaniamentem,
8) cyklu sonatowego,
3. Umiejętność określania w analizowanych utworach: faktury muzycznej, sposobów kształtowania formy, środków techniki kompozytorskiej i cech stylu.