Program umuzykalnienia dla klas I–VI państwowej podstawowej szkoły muzycznej
(autor: Alicja Ludwikiewiczowa; obowiązywał od 1 IX 1966)
Umuzykalnienie
Program dla klas I–VI państwowej podstawowej szkoły muzycznej
Uwagi wstępne
W związku z reorganizacją od dnia 1 września 1966 r. szkół artystycznych I i II stopnia z przedmiotami ogólnokształcącymi i wynikającą z niej koniecznością stopniowego wprowadzania w życie nowych planów nauczania – państwowa podstawowa szkoła muzyczna obowiązana jest stosować w zakresie umuzykalnienia niniejszy program.
Nauczyciel umuzykalnienia obowiązany jest zapoznać się z programem rytmiki i uzgodnić z nauczycielem tego przedmiotu rozkład materiału nauczania na poszczególne okresy roku szkolnego w celu osiągnięcia jak najlepszej korelacji programowej, a zwłaszcza zsynchronizowania w toku nauczania niektórych wspólnych problemów (np. nauczanie nazw dźwięków i nut, wprowadzanie wartości i grup rytmicznych, nowych taktów, oznaczeń tempa, dynamiki itp.) Wspólne problemy należy uzgodnić również z nauczycielem audycji w klasie VI – nie tylko w zakresie materiału nauczania, lecz również konkretnej tematyki pieśni lub fragmentów utworów, które powinny być przeniesione jako ćwiczenia solfeżowe z lekcji audycji na lekcje umuzykalnienia.
Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
W niniejszym programie znajduje się:Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Cele nauczania – w których w wyniku zmiany punktacji na plan pierwszy został wysunięty podstawowy cel lekcji: rozśpiewanie uczniów i wyrobienie w nich zamiłowania do muzyki. To zmusza nauczyciela do gruntownej rewizji swej dotychczasowej metody nauczania.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Materiał (wyniki) nauczania w klasach I–III uległ pewnym zmianom, w klasie IV i V pozostał bez zmian, a w klasie VI dostosowany został do nowych warunków wynikających z 6-letniego cyklu nauczania przedmiotu i z wprowadzenia do klasy VII zasad muzyki i kształcenia słuchu.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Materiał nauczania uzyskał też nowy układ działów, jak następuje:Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
1) piosenki
2) uwrażliwianie na elementy muzyki
3) rozwijanie pamięci muzycznej
4) rozwijanie inwencji twórczej
5) ćwiczenia rytmiczne
6) ćwiczenia słuchowo-głosowe
7) czytanie nut głosem
8) dyktanda
9) słuchanie utworów
10) gry i zabawy muzyczne
11) wiadomości teoretyczne (stanowiące materiał do wszystkich poprzednich działów)Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Uwagi ogólne o realizacji programu, które z niewielkimi zmianami zostały przeniesione z poprzedniego programu i uzupełnione aktualnymi zaleceniami dydaktycznymi.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
C E L E N A U C Z A N I A
Nauczanie umuzykalnienia w państwowej podstawowej szkole muzycznej ma na celu:Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
1) rozśpiewanie uczniów i wyrabianie w nich zamiłowania do muzyki;
2) doskonalenie dyspozycji słuchowych uczniów w oparciu o system tonalny;
3) rozwijanie wyobraźni muzycznej przez wyrabianie wrażliwości na podstawowe elementy muzyki i ich wzajemny stosunek w poznawanych przez uczniów utworach muzycznych;
4) rozwijanie pamięci muzycznej i twórczych zdolności muzycznych;
5) zaznajomienie z najważniejszymi zagadnieniami teoretycznymi, wiążącymi się z praktyką instrumentalną uczniów;
6) wyrabianie umiejętności czytania nut głosem i w wyobraźni w zakresie potrzebnym do dalszej nauki w szkole muzycznej;
7) wyrobienie umiejętności pisania różnych typów dyktandNa lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
K L A S A I
M A T E R I A Ł N A U C Z A N I ANa lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
1) Piosenki jednogłosowe, łatwe rytmicznie i melodycznie, w skali odpowiadającej możliwościom głosowym dziecka, o tematyce tekstu związanej z zajęciem dziecka w szkole i poza szkołą (o pracy, szkole, ojczyźnie, rodzinie, przyrodzie itp.) oraz piosenki do zabaw i marszu.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
2) Uwrażliwianie na elementy muzyki
Rozpoznawanie opracowanych piosenek z ich fragmentów nuconych lub granych przez nauczyciela, określanie ogólne słowem, gestem lub rysunkiem ich linii melodycznych.
Rozpoznawanie na materiale pieśniowym metrum dwu-, trzy- i czteromiarowgo.
Obliczanie ilości dźwięków przypadających na jedną miarę taktu.
Określanie części taktu przypadającej na dany dźwięk piosenki.
Rozróżnianie melodii i współbrzmienia trójdźwięku majorowego i minorowego.
Rozpoznawanie różnic dynamicznych i tempa słuchanych lub wykonywanych przez dzieci piosenek.
Rozpoznawanie melodii jej rytmu.
Rozróżnianie barwy najpopularniejszych instrumentów (np. skrzypiec, fortepianu, trąbki, akordeonu, kontrabasu, niektórych instrumentów perkusyjnych? I głosu ludzkiego.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
3) Rozwijanie pamięci muzycznej
Powtarzanie po nauczycielu łatwych interwałów (prymy, oktawy, kwinty, tercji, sekundy), później krótkich motywów i tematów, bez nazywania dźwięków.
Powtarzanie po zagraniu lub zaśpiewaniu przez nauczyciela łatwych kilkutaktowych ugrupowań rytmicznych.
Powtarzanie łatwych tematów po chwilowej przerwie, w czasie której zagrane były jakieś akordy.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
4) rozwijanie inwencji twórczej
Próby improwizowania głosem i na instrumencie krótkich melodii.
Próby improwizowania melodii do tekstu.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
5) Ćwiczenia rytmiczne – z zastosowaniem ćwierćnuty, ósemki, półnuty, całej nuty, półnuty z kropką i odpowiadających im pauz – dla wyjaśnienia lub ugruntowania rytmu piosenek oraz w późniejszym okresie – ćwiczeń solfeżowych.
Taktowanie na dwa, trzy i cztery przy śpiewaniu piosenek i ćwiczeń solfeżowych.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
6) Ćwiczenia słuchowo-głosowe
Śpiewanie gam majorowych oraz rozłożonych trójdźwięków tonicznych w górę i w dół (początkowo bez nazw solmizacyjnych), ze zwracaniem uwagi na prawidłowy oddech.
Rozpoznawanie i intonowanie toniki danej melodii.
Rozpoznawanie słuchowe poszczególnych stopni gamy majorowej.
Rozróżnianie następstwa i współbrzmienia dwóch dźwięków.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
7) Czytanie nut głosem w tonacji C-dur, z zastosowaniem interwałów: sekund, tercji (w najłatwiejszych następstwach), kwinty i oktawy tonicznej, początkowo bez określonych wartości, później z zastosowaniem ćwierćnuty, półnuty, całej nuty i półnuty z kropką oraz odpowiadających im pauz.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
8) Próby dyktanda ustnego i pisemnego – z zastosowaniem najłatwiejszych ugrupowań rytmicznych i interwałów (jak przy czytaniu nut głosem).Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
9) Słuchanie utworów – granych przez nauczyciela lub bardziej zaawansowanych uczniów, a także odtwarzanych z płyt czy taśmy magnetofonowej.
Bardzo ogólne objaśnienie charakterystycznych cech polskich form tanecznych (oberka, kujawiaka, mazura, krakowiaka) i wyrabianie umiejętności ich rozróżniania.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
10) Gry i zabawy muzyczne – jako środek do objaśnienia i utrwalenia zagadnień teoretycznych oraz uwrażliwienia na elementy muzyki.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
11) Wiadomości teoretyczne (stanowiące materiał do wszystkich działów)
Nazwy solmizacyjne dźwięków
Pięciolinia i linie dodane oraz położenie nut na pięciolinii
Nazwy literowe dźwięków (alfabet muzyczny)
Nazwy nut w kluczu skrzypcowym w obrębie g – c3; gruntowne ich opanowanie przez wszystkich uczniów.
Klucz basowy jako symbol dźwięku f (bez określania oktawy); jego zapis na pięciolinii.
Nazwy nut kluczu basowym w obrębie C – d1 – gruntowne ich opanowanie.
Znaki chromatyczne (pojedyncze).
Najważniejsze znaki i oznaczenia tempa, dynamiki i artykulacji (tylko legato i staccato).
Znak repetycji, volty, fermaty.
Cały ton i półton diatoniczny (rozróżnianie słuchowe i wzrokowe).
Zapoznanie ogólne z budową gamy C-dur, dotyczące tylko położenia całych tonów i półtonów (po uprzednim rozpoznawaniu słuchowym i śpiewaniu całego tonu i półtonu diatonicznego).
Wartości rytmiczne nut i pauz do ósemki włącznie, pauza całotaktowa, przedłużenie wartości rytmicznej nuty przez łuk i kropkę.
Takty: 2/4, 3/4, 4/4
Prawidłowa pisownia linii dodanych, nut i pauz, klucza skrzypcowego i basowego, oznaczeń taktowych, łuków, znaków chromatycznych, oznaczeń dynamicznych, znaków repetycji i fermaty.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
W Y N I K I N A U C Z A N I A W K L A S I E I
W wyniku całorocznej nauki w klasie I uczniowie powinni:
1) śpiewać z pamięci około 15 piosenek jednogłosowych;
2) śpiewać gamę C-dur oraz rozłożony trójdźwięk toniczny w górę i w dół;
3) znać wartości rytmiczne nut i pauz, nazwy nut oraz znaki i oznaczenia muzyczne wymienione w materiale nauczania.
4) rozróżniać podstawowe elementy muzyki.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
K L A S A I I
M A T E R I A Ł N A U C Z A N I A
1) Piosenki – jednogłosowe o tematyce dziecięcej oraz próby łatwych kanonów lub piosenek dwugłosowych, ze zwracaniem uwagi na prawidłową dykcję i oddech,Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
2) Uwrażliwianie na elementy muzyki
Określanie gestem lub rysunkiem linii melodycznych nauczonych piosenek.
Intonowanie głosem toniki danej melodii.
Określanie mocnych części taktu.
Rozpoznawanie znanej piosenki na podstawie jej rytmu.
Określanie interwału sekundy wielkiej i małej, tercji wielkiej i małej oraz kwinty i oktawy czystej – na podstawie następstwa i współbrzmienia dźwięków.
Rozróżnianie trójdźwięku majorowego i minorowego.
Próby trafiania głosem dźwięku c1 lub a1 (sprawdzać przy pomocy kamertonu).
Dalsze uwrażliwianie na dynamikę, tempo, barwę i artykulację.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
3) Rozwijanie pamięci muzycznej
Powtarzanie głosem lub na instrumencie dyktowanych motywów, fraz i zdań oraz krótkich tematów – początkowo bez nazywania dźwięków, następnie z ich nazywaniem.
Powtarzanie dźwięku – najpierw bezpośrednio, potem po przerwie, w czasie której grany był inny dźwięk.
Powtarzanie głosem, stukaniem lub klaskaniem tematów rytmicznych.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
4) Rozwijanie inwencji twórczej
Próby improwizowania przez dzieci poprzedników lub następników jako uzupełnień podanej przez nauczyciela lub ucznia części kresu.
Próby zapisywania w klasie przez dzieci melodii własnych, komponowanych zbiorowo lub indywidualnie.
Dokomponowywanie indywidualne brakujących taktów w podanej przez nauczyciela melodii.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
5) Ćwiczenia rytmiczne
Stukanie, klaskanie i określanie słowne krótkich tematów rytmicznych, granych lub wystukiwanych przez nauczyciela, z zastosowaniem poznanych wartości i grup rytmicznych.
Wystukiwanie lub wyklaskiwanie z zapisu nutowego ćwiczeń z zastosowaniem tego samego materiału rytmicznego.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
6) Ćwiczenia słuchowo-głosowe
Śpiewanie gam: C, G i F-dur według różnych schematów rytmicznych.
Śpiewanie indywidualne i samodzielne poszczególnych tetrachordów przerobionych gam.
Trafianie głosem w poznanych tonacjach interwałów tonicznych od sekundy do kwinty włącznie oraz oktawy.
Trafianie głosem toniki i śpiewanie trójdźwięku tonicznego w poznanych tonacjach.
Utrwalanie się w tonacji przez trójdźwięk toniczny z opisaniem toniki.
7) Czytanie nut głosem – w poznanych tonacjach C, G, F-dur w zakresie skali głosu dziecięcego – w kluczu skrzypcowym, w taktach 2/4, 3, 4/4 z zastosowaniem wartości: całej nuty, półnuty z kropką, półnuty, ćwierćnuty, ósemki i odpowiadających im pauz – początkowo w postępie diatonicznym, później z zastosowaniem interwałów tonicznych – tercji, kwarty, kwinty i oktawy. Każda nowa piosenka powinna stanowić materiał ćwiczeniowy do czytania nut głosem.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
8) Dyktando
Melodyczne i melodyczno-rytmiczne (bardzo łatwe) w poznanych tonacjach.
Zapisywanie z pamięci znanych i łatwych piosenek lub ich fragmentów.
Dyktando rytmiczne – z zastosowaniem przerobionych wartości i ugrupowań rytmicznych.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
9) Słuchanie utworów muzycznych z repertuaru dla dzieci, zwłaszcza o rytmach tanecznych, z krótkim objaśnieniem (tytuł, kompozytor, ogólnie forma) – dla urozmaicenia wrażeń muzycznych dziecka.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
10) Gry i zabawy muzyczne – jako pomocnicze ćwiczenia do zagadnień teoretycznych (np. perkusja, inscenizacja piosenek, klawiatura).Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
11) Wiadomości teoretyczne
Pojęcie interwału. Nazwy interwałów bez określania rozmiaru. Pojęcie całego tonu i półtonu, sekundy wielkiej i małej, tercji wielkiej i małej.
Nazwy nut w kluczu skrzypcowym i basowym – gruntowne ich opanowanie,
Nazwy stopni gamy. Budowa gamy majorowej, pojęcie tetrachordu.
Wartości i grupy rytmiczne: szesnastki, grupa 4 szesnastek oraz grupy: ósemka i dwie szesnastki; dwie szesnastki i ósemka, ósemka z kropką In szesnastka /w korelacji z rytmiką, pauza szesnastkowa, ćwierćnuta z kropką i ósemka. Triola ósemkowa. Grupowanie poznanych wartości rytmicznych w taktach: 2/4, 3, 4/4.
Mocne i słabe części taktu i grup rytmicznych.
Oznaczenia agogiczne i dynamiczne.
Dalsze przyzwyczajanie do prawidłowej i czytelnej pisowni muzycznej. Zasady prawidłowej pisowni ugrupowań rytmicznych. Próby podpisywania tekstu piosenki pod nutami melodii.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
W Y N I K I N A U C Z A N I A W K L A S I E I I
W wyniku całorocznej pracy w klasie II uczniowie powinni:
1) śpiewać z pamięci około 15 piosenek jednogłosowych, w tym kilka bardzo łatwych kanonów.
2) wykazać znajomość zagadnień teoretycznych – podanych w materiale nauczania.
3) czytać głosem i zapisywać łatwe ćwiczenia w tonacjach C, G, F-dur, z zastosowaniem poznanych wartości rytmicznych, taktów i interwałów.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
K L A S A I I I
M A T E R I A Ł N A U C Z A N I A
1) Piosenki – jednogłosowe, bardzo łatwe kanony oraz piosenki dwugłosowe o tematyce tekstu odpowiadającej rozwojowi umysłowemu dzieci – z uwzględnieniem prawidłowej emisji głosu i dykcji.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
2) Uwrażliwianie na elementy muzyki
Określanie gestem lub rysunkiem linii melodycznychnauczonych piosenek z uwzględnieniem ruchów melodii o sekundę wielka i małą.
Intonowanie głosem toniki danej melodii.
Określanie mocnej części taktu i grupy rytmicznej.
Rozpoznawanie piosenek na podstawie ich rytmu.
Określanie interwału sekundy wielkiej i małej, tercji wielkiej i małej, kwinty, oktawy i kwarty czystej, seksty i septymy (bez określania rozmiaru) – na podstawie współbrzmienia i następstwa.
Rozróżnianie trójdźwięku majorowego i minorowego.
Powtarzanie głosem jednego z współbrzmiących dźwięków trójdźwięku majorowego majorowego minorowego.
Próby trafiania głosem na c lub a razkreślne – kontrolowanie kamertonem.
Dalsze uwrażliwianie na dynamikę, tempo, barwę oraz artykulację.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
3) Rozwijanie pamięci muzycznej
Powtarzanie głosem motywów muzycznych z zastosowaniem nazw solmizacyjnych lub literowych – po ustaleniu pierwszego dźwięku.
Powtarzanie głosem lub na instrumencie fraz, zdań i łatwych okresów – z zastosowaniem taktowania przy śpiewie.
Powtarzanie głosem poszczególnych składników trójdźwięku majorowego i minorowego – po przerwie, w czasie której był grany inny trójdźwięk.
Powtarzanie głosem, stukaniem lub klaskaniem ugrupowań rytmicznych, trudniejszych niż w klasie drugiej.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
4) Rozwijanie inwencji twórczej
Improwizowanie przez dzieci poprzedników poprzedników następników zdań muzycznych.
Zapisywanie przez dzieci łatwych do wykonania głosem melodii własnych.
Śpiewanie lub granie melodii własnych.
Indywidualne dokomponowywanie przez dzieci brakujących taktów lub całych fragmentów w podanej przez nauczyciela melodii.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
5) Ćwiczenia rytmiczne
Stukanie, klaskanie i określanie słowne krótkich tematów rytmicznych, granych lub wystukiwanych przez nauczyciela, ze specjalnym uwzględnieniem nowych zagadnień, przewidzianych w dziale wiadomości teoretycznych
Wystukiwanie lub wyklaskiwanie ćwiczeń z zapisu nutowego z zastosowaniem nowych zagadnień teoretycznych.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
6) Ćwiczenia słuchowo-głosowe
Śpiewanie gam majorowych do dwóch znaków przykluczowych włącznie oraz gamy a-moll i d-moll (wszystkich rodzajów) według różnych schematów rytmicznych, z taktowaniem na 2, 3, 4; z uwzględnieniem skali głosu dziecięcego.
Rozpoznawanie i śpiewanie tetrachordu majorowego i minorowego we wszystkich rodzajach poznanych gam.
Rozpoznawanie rodzaju gamy minorowej, granej w różnych rejestrach klawiatury.
Śpiewanie trójdźwięków rozłożonych T, S, D – w tonacjach: C, G, D, F, B-dur oraz a-moll i d-moll.
Trafianie głosem w poznanych tonacjach wszystkich interwałów tonicznych.
Utrwalanie się w tonacji – przez trójdźwięk toniczny z opisaniem toniki oraz przez zaśpiewanie triady.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
7) Czytanie nut głosem: w tonacjach C, G, F, B-dur oraz a-moll i d-moll, w zakresie skali głosu dziecięcego, w kluczu skrzypcowym w taktach 2/4, 3, 4/4, 3/8, 6/8 z zastosowaniem wartości rytmicznych od całej nuty do ósemki włącznie, ćwierćnuty z kropką, synkopy przez wartość i łuk, przedtaktu oraz wszystkich interwałów gamowłaściwych.
Śpiewanie z nut ćwiczeń jednogłosowych i łatwych piosenek z podkładem harmonicznym, granym przez nauczyciela lub bez towarzyszenia instrumentu.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
8) Dyktando:
Jednogłosowe dyktando melodyczne melodyczno-rytmiczne w poznanych tonacjach.
Zapisywanie z pamięci znanych piosenek, łatwym pod względem rytmicznym melodycznym.
Próby zapisywania dyktowanych współbrzmień dwugłosowych do odległości oktawy – po ustaleniu jednego dźwięku.
Dyktando rytmiczne – z zastosowaniem poznanych nowych wartości i ugrupowań rytmicznych.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
9) Słuchanie utworów: opartych przede wszystkim na rytmach tanecznych. Ogólne objaśnienie charakterystycznych cech metrycznych i rytmicznych polskich form tanecznych.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
10) Gry i zabawy muzyczne jako pomocnicze ćwiczenia do wyjaśnienia zagadnień teoretycznych.
11) Wiadomości teoretyczne
Pojęcie półtonu diatonicznego i chromatycznego.
Zaznajomienie z podziałem interwałów na: czyste, wielkie i małe oraz zwiększone i zmniejszone (tylko w odniesieniu do trytonu – kwarty zwiększonej i kwinty zmniejszonej).
Pojęcie tonacji.
Gamy majorowe do dwóch znaków przykluczowych.
Gamy minorowe: a-moll, d-moll (wszystkie rodzaje) z wyjaśnieniem ich budowy.
Trójdźwięki I, IV i V stopnia w poznanych tonacjach.
Pojęcie taktu złożonego. Rozmieszczenie akcentów metrycznych w taktach 4/4 i 6/8. Przedtakt.
Synkopa wyrażona za pomocą łuku i przez wartość.
Grupowanie wartości rytmicznych w taktach złożonych z zastosowaniem poznanych wartości i pauz oraz przedtaktu i synkopy.
Podział skali dźwiękowej fortepianu na oktawy, nazwy oktaw.
Nazwy nut w kluczu skrzypcowym i basowym i gruntowne ich opanowanie.
Usystematyzowanie znaków i oznaczeń tempa i dynamiki. Najczęściej spotykane w praktyce ucznia oznaczenia interpretacyjne (ekspresji).
Dalsze doskonalenie prawidłowej i czytelnej pisowni muzycznej: przedtakt, synkopa, znaki przykluczowe, znaki i oznaczenia dynamiczne, agogiczne, artykulacyjne, interpretacyjne.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
W Y N I K I N A U C Z A N I A W K L A S I E I I I
W wyniku całorocznej pracy w klasie III uczniowie powinni:
1) śpiewać z pamięci około 15 piosenek jednogłosowych lub bardzo łatwych kanonów i piosenek dwugłosowych,
2) wykazać znajomość zagadnień teoretycznych oraz nazw nut – podanych w materiale nauczania,
3) umieć czytać głosem i zapisywać piosenki lub ćwiczenia w tonacjach C, G, F, D i B-dur oraz a-moll i d-moll – z zastosowaniem poznanych ugrupowań rytmicznych, taktów i interwałów.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
K L A S A I V
M A T E R I A Ł N A U C Z A N I A
Piosenki – jednogłosowe oraz łatwe kanony i piosenki dwugłosowe o tematyce tekstu odpowiadającej rozwojowi umysłowemu dzieci. Ogólne wiadomości o emisji głosu i dykcji w śpiewie.
Rozwijanie wyobraźni muzycznej
Rozpoznawanie akordów majorowych i minorowych oraz spiewanie ich składników.
Rozpoznawanie rytmu synkopowanego w nieznanych utworach.
Rozróżnianie trioli od grupy rytmicznej z kropką przy pierwszej nucie.
Określanie interwałów na podstawie następstwa lub współbrzmienia dźwięków.
Śpiewanie toniki danej melodii.
Uwrażliwianie na artykulację i odmiany barwy dźwięku (głos ludzki i jego odmiany, rejestry instrumentów).
Próby trafiania głosem na c2 lub a1Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Rozwijanie pamięci muzycznej
Powtarzanie głosem krótkich tematów (z nazwami solmizacyjnymi lub literowymi, po ustaleniu pierwszego dźwięku), później zaś fraz, zdań i łatwych okresów (bez nazywania dźwięków), z zastosowaniem taktowania.
Powtarzanie głosem poszczególnych składników trójdźwięku majorowego i minorowego – po przerwie, w czasie której był grany inny trójdźwięk.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Wiadomości teoretyczne
Przewroty interwałów. Interwały złożone. Określanie rozmiarów interwałów tonalnych: tonicznych i pobocznych w tonacjach do trzech znaków przykluczowych włącznie. Budowanie interwałów małych, wielkich i czystych. Pojęcie akordu, trójdźwięku majorowego i minorowego.
Znaki chromatyczne podwójne oraz nazwy nut z ich zastosowaniem. Budowanie interwałów zmniejszonych i zwiększonych z zastosowaniem obniżeń i podwyższeń stopni gamy.
Pojęcie konsonansu i dysonansu harmonicznego. Rozwiązywanie głosem interwałów: kwarty zwiększonej i kwinty zmniejszonej.
Gamy majorowe A i Es oraz minorowe: e, d, h, g, fis, c. Określanie w poznanych gamach trytonu i jego przewrotu, określanie sekundy zwiększonej na VI stopniu w gamach minorowych harmonicznych. Budowanie trójdźwięków na poszczególnych stopniach gamy.
Grupowanie wartości rytmicznych w taktach prostych i złożonych z zastosowaniem łatwych postaci synkopy i odbitki.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Kaligrafia muzyczna: Znaki chromatyczne podwójne. Dwie kropki przy nucie. Pisownia dwudźwięku do wykonania wokalnego i instrumentalnego.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Ćwiczenia słuchowo-głosowe
Śpiewanie gam oraz trójdźwięków triady w tonacjach majorowych i minorowych do dwóch znaków przykluczowych włącznie, według różnych schematów rytmicznych, z taktowaniem na 2, 3, 4, 6.
Utrwalanie się w tonacji przy pomocy kamertonu.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Czytanie nut głosem
Ćwiczenia jednogłosowe w tonacjach majorowych i minorowych do dwóch znaków przykluczowych włącznie, w kluczu skrzypcowym, w taktach 2/4, 3, 4/4, 3/8, 4/8 6/8 z zastosowaniem interwałów gamowłaściwych, wartości rytmicznych do szesnastki włącznie, ćwierćnuty z kropką i synkopy.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Śpiewanie ćwiczeń jednogłosowych lub łatwych piosenek z nut, z podkładem harmonicznym, granym przez nauczyciela. Śpiewanie chóralne kadencji harmonicznych w konstrukcji trzygłosowej, dyktowanych przez nauczyciela (początkowo według zapisu, później według podawanych stopni.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Dyktando: jednogłosowe oparte na przerabianym materiale z czytania nut głosem oraz bardzo łatwe dyktando dwugłosowe.
Zapisywanie z pamięci znanych uczniom piosenek.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Rozwijanie inwencji twórczej
Zapisywanie przez uczniów melodii własnych (okresy ośmiotaktowe lub okresy z zastosowaniem rozszerzenia wewnętrznego i zewnętrznego).
Próby układania melodii do danych tekstów (po uprzednim wyjaśnieniu związku między metryką tekstu a mocnymi częściami taktu lub grupy).
Wyjaśnienie zasad budowy okresu ośmiotaktowego w homofonii (fraza, zdanie, poprzednik i następnik) oraz rozwoju linii melodii: dźwięk początkowy i końcowy, następstwo dźwięków w melodii wokalnej, punkt kulminacyjny melodii, kadencja słaba lub mocna, temat rytmiczny, rozwój melodii diatoniczny lub na trójdźwięku, progresja.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Słuchanie utworów: opartych na rytmach tanecznych, z krótkimi ich objaśnieniami (tytuł, kompozytor, ogólnie forma).Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
W Y N I K I N A U C Z A N I A W K L A S I E I V
W wyniku pracy rocznej w klasie IV uczniowie powinni:
1) śpiewać z pamięci około 10 piosenek jednogłosowych oraz kilka piosenek lub kanonów dwugłosowych,
2) wykazać się znajomością zagadnień teoretycznych oraz umiejętnością czytania nut głosem i zapisywania ćwiczeń w zakresie przewidzianym w materiale nauczania.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
K L A S A V
M A T E R I A Ł N A U C Z A N I A
Piosenki dziecięce i pieśni ludowe – jednogłosowe i łatwiejsze dwugłosowe, śpiewanie z nut. Kanony dwugłosowe i łatwiejsze trzygłosowe. Dalszy ciąg wiadomości o emisji głosu i dykcji w śpiewie.
Rozwijanie wyobraźni muzycznej
Śpiewanie toniki po usłyszeniu fragmentu nieznanej melodii.
Zauważanie i określanie drobnych zmian rytmicznych i melodycznych w utworach jednogłosowych wykonywanych w różnych wersjach.
Rozpoznawanie skali majorowej i minorowej w utworach jednogłosowych i wielogłosowych.
Określanie przewrotów trójdźwięków majorowych.
Rozpoznawanie rozmiaru interwałów w trójdźwiękach pobocznych danej tonacji.
Odróżnianie trójdźwięku majorowego od czterodźwięku septymowego.
Uwrażliwianie na dynamikę, agogikę, artykulację oraz na strukturę utworu.
Próby trafiania głosem na c2 i a1.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Rozwijanie pamięci muzycznej
Powtarzanie głosem krótkich tematów, fraz, zdań – z użyciem nazw solmizacyjnych lub literowych, z zastosowaniem taktowania.
Próby powtarzania na instrumencie usłyszanego trójdźwięku doskonałego, później zaś akordu dominanty septymowej bez przewrotu.
Powtarzanie dłuższych fragmentów rytmicznych, podawanych na dźwiękach jednakowej wysokości.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Wiadomości teoretyczne
Interwały zmniejszone i zwiększone. Rozwiązania dysonansu septymy i sekundy. Enharmonia. Ćwiczenia w budowaniu interwałów. Rodzaje trójdźwięków na poszczególnych stopniach gamy.
Gamy: E, A, As, cis, f. Ćwiczenia ugruntowujące nazwy poznanych gam i ilości w nich znaków przykluczowych.
Pojęcie triady muzycznej. Budowanie akordów triady w tonacjach do 4 znaków przykluczowych. Akord dominanty septymowej.
Grupy rytmu punktowanego i zrywanego. Grupowanie wartości rytmicznych z zastosowaniem rytmu punktowanego. Rodzaje synkop. Rytm synkopowany. Takty nieregularne.
Ozdobniki muzyczne: przednutka krótka (acciaccatura), [przednutka długa (appoggiatura), przednutka podwójna („toczek”) i potrójna, obiegnik (gruppetto), zwrotnik (Mordent), arpeggiando, tryl. Ćwiczenia głosowe i na instrumencie w wykonywaniu ozdobników.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Ćwiczenia słuchowo-głosowe
Śpiewanie gam majorowych i minorowych oraz rozłożonych trójdźwięków triady w tonacjach do czterech znaków przykluczowych włącznie, według różnych schematów rytmicznych, z taktowaniem na 2, 3, 4, 6.
Śpiewanie gam od danego dźwięku, określonego jako jeden ze stopni gamy.
Śpiewanie akordu septymowego bez przewrotu, w górę i w dół.
Śpiewanie kadencji harmonicznych w konstrukcji trzygłosowej (na trójdźwięku rozłożonym oraz akordami).
Utrwalenie się w tonacji (m.in. za pomocą akordu dominanty septymowej.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Czytanie nut głosem
Ćwiczenia jednogłosowe i bardzo łatwe dwugłosowe w tonacjach majorowych i minorowych do czterech znaków przykluczowych włącznie, w kluczu skrzypcowym, w taktach 2, 3, 4 i 6-miarowych, z zastosowaniem wszystkich interwałów tonalnych (tonicznych i pobocznych) oraz wartości rytmicznych do szesnastki włącznie, ósemki z kropką, odbitki ósemkowej, rytmu punktowanego, synkopy, trioli. Stopniowe wprowadzanie ćwiczeń w kluczu basowym.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Dyktando: jednogłosowe, oparte na przerobianym materiale z czytania nut głosem oraz łatwiejsze dwugłosowe.
Zapisywanie z pamięci piosenek.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Kaligrafia muzyczna: Pisownia ozdobników (jak w wiadomościach teoretycznych)
Rozwijanie inwencji twórczej
Zapisywanie przez uczniów melodii własnych z zastosowaniem poznanych taktów, grup rytmicznych, tonacji i interwałów – z obowiązkiem odczytania głosem utworów wokalnych lub zagrania utworów instrumentalnych.
Próby najprostszych akompaniamentów opartych na wiadomościach o trójdźwiękach triady i akordzie dominanty septymowej.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Słuchanie utworów lub ich fragmentów jako ilustracja do zagadnień teoretycznych. Omawianie ogólne struktury utworu.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
W Y N I K I N A U C Z A N I A W K L A S I E V
W wyniku pracy rocznej w klasie V-ej uczniowie powinni:
1) śpiewać z pamięci około 10 piosenek jedno- i dwugłosowych
2) wykazać się znajomością zagadnień teoretycznych oraz umiejętnością czytania nut głosem i dyktanda jak w materiale nauczania.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
K L A S A V I
M A T E R I A Ł N A U C Z A N I A
Piosenki ludowe i współczesne: jedno- dwu- i trzygłosowe, śpiewanie z nut jako ćwiczenie czytania nut głosem (solmizacją, następnie z tekstem). Kanony dwu- i trzygłosowe. Rozszerzenie wiadomości i umiejętności z zakresu emisji i dykcji w śpiewie.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Rozwijanie wyobraźni muzycznej
Intonowanie głosem toniki po usłyszeniu fragmentu nieznanej melodii.
Określanie zmian rytmicznych, melodycznych i harmonicznych we fragmentach utworów wykonywanych kilkakrotnie w różnych wersjach.
Rozpoznawanie skali majorowej i minorowej w utworach jedno- i wielogłosowych.
Określanie i intonowanie usłyszanych interwałów melodycznych i harmonicznych, trójdźwięków i ich przewrotów, dominanty septymowej we wszystkich postaciach.
Próby rozpoznawania i określania wysokości i nazwy zagranego dźwięku, składników interwału lub akordu – przy pomocy kamertonu lub bez jego użycia.
Dalsze uwrażliwianie na dynamikę, agogikę, artykulację oraz na strukturę utworu, z zastosowaniem stopniowania trudności.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Rozwijanie pamięci muzycznej
Powtarzanie głosem krótkich fraz, zdań i tematów – z użyciem nazw solmizacyjnych lub literowych, z zastosowaniem taktowania.
Próby powtarzania głosem lub na instrumencie składników usłyszanego interwału, trójdźwięku lub akordu dominanty septymowej.
Powtarzanie wyklaskiwaniem krótkich i dłuższych fragmentów rytmicznych, podawanych na dźwiękach jednakowej wysokości lub w przebiegu melodii.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Ćwiczenia słuchowo-głosowe
Śpiewanie gam majorowych i minorowych do 7 znaków przykluczowych, trójdźwięków triady oraz akordu dominanty septymowej we wszystkich przewrotach – według różnych schematów rytmicznych, z zastosowaniem taktowania na 2, 3, 4, 6 i 5.
Utrwalanie się w tonacji za pomocą akordu dominanty septymowej.
Śpiewanie interwałów od różnych dźwięków.
Rozwiązywanie kwarty zwiększonej i kwinty zmniejszonej.
Wyklaskiwanie lub wystukiwanie rytmów – jak w poprzednich klasach, ze zwiększeniem stopnia trudności.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Czytanie nut głosem
Ćwiczenia jednogłosowe w poznanych tonacjach do 7 znaków przykluczowych włącznie, w kluczach G, F, C, w taktach 2, 3, 4, 6 i 5-miarowych, z zastosowaniem poznanych interwałów oraz wartości rytmicznych.
Ćwiczenia dwu- i trzygłosowe w łatwym układzie.
Czytanie ćwiczeń atonalnych w łatwym układzie rytmicznym.
Czytanie a vista – indywidualnie, a zastosowaniem łatwego, ale nieznanego uczniom materiału nutowego, z przestrzeganiem prawidłowej intonacji, rytmu, metrum oraz podanej w nutach dynamiki i artykulacji.
Czytanie nut głosem metodą bezkluczową.
Wszystkie podane wyżej ćwiczenia powinny być wykonywane również metodą czytania na przemian: głosem i w wyobraźni.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Dyktando rytmiczne
Zapisywanie jedno- lub dwutaktowych schematów rytmicznych dyktowanych na dźwięku o określonej lub nieokreślonej wysokości, powtarzanych dwa lub trzy razy.
Zapisywanie dwutaktowego schematu rytmicznego w przebiegu melodii 8-taktowej, zagranej tylko raz.
Zapisywanie dwutaktowych schematów rytmicznych w przebiegu polirytmii dwugłosowej, granych na dwóch dźwiękach o różnej wysokości. odległych od siebie o co najmniej dwie oktawy lub granych na dwóch różnych instrumentach.
Wszystkie przykłady do powyższych dyktand powinny w zasadzie być brane z pedagogicznej literatury muzycznej.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Dyktando melodyczno-rytmiczne [Uwaga! Tu autorka programu zapis samej melodii traktuje jako dyktando melod.-rytm.]
Jednogłosowe – urozmaicone pod względem rytmicznym, z zastosowaniem dźwięków alterowanych, oparte na przerobionym materiale ćwiczeń głosowych.
Dwugłosowe – homofoniczne, podawane w różnych wartościach rytmicznych, o łatwym układzie.
Dwugłosowe – polifoniczne, o bardzo łatwej strukturze, notowane na dwóch pięcioliniach pięcioliniach kluczu wiolinowym i basowym.
Zapisywanie z pamięci melodii lub fragmentów tematów poznanych przez ucznia utworów wokalnych i instrumentalnych.
Wszystkie dyktanda powinny uwzględniać elementy dynamiki, artykulacji i agogiki, które powinny być notowane przez ucznia.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Wiadomości teoretyczne
Nuta z dwiema kropkami.
Nieregularny podział wartości rytmicznych.
Grupowanie wartości w taktach prostych i złożonych.
Chromatyzowanie gamy majorowej.
Ogólne wiadomości o innych skalach niż dur i moll: średniowiecznych autentycznych nie transponowanych – wyłącznie na przykładach pieśni.
Pojęcie transpozycji. Ćwiczenia z zastosowaniem przygodnych znaków chromatycznych.
Wszystkie klucze G, F, C – pisownia, nazwy nut, śpiewanie bardzo łatwych układów w kluczu altowym i tenorowym.
Określenia włoskie podstawowych oznaczeń tempa, dynamiki i zmian agogicznych.
Pojęcie funkcji harmonicznej.
Wyjaśnienie modulacji – na utworach z repertuaru instrumentalnego uczniów. Obserwowanie przebiegu modulacyjnego, poszukiwanie nowej toniki.
Budowa gam majorowych i minorowych z odmianami – do 7 znaków przykluczowych.
Koło kwintowe.
Prawidłowa i czytelna pisownia muzyczna: akordy w układzie wokalnym i instrumentalnym, oznaczenia artykulacyjne spotykane w repertuarze instrumentalnym ucznia klasy VI.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Rozwijanie inwencji twórczej
Zapisywanie przez uczniów melodii własnych – z zastosowaniem poznanych tonacji, taktów, grup rytmicznych – z obowiązkiem odczytania głosem utworów wokalnych lub zagrania utworów instrumentalnych.
Próby najprostszych akompaniamentów, opartych na wiadomościach o poznanych akordach.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Słuchanie utworów lub ich fragmentów – jako ilustracja problemów teoretycznych, nie będących treścią zagadnień omawianych na audycjach muzycznych w tej klasie.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
EGZAMIN KOŃCOWY Z UMUZYKALNIENIA
W KLASIE VI
Pisemny (zbiorowo)
1) Określanie interwałów melodycznych i harmonicznych – po dwa przykłady na każdy rodzaj.
2) Określanie postaci akordu – 5 przykładów w jednej tonacji, w dowolnej kolejności:
trójdźwięk w postaci zasadniczej, z akordów triady,
dowolny przewrót dowolnego trójdźwięku, z akordów triady,
trójdźwięk zmniejszony bez przewrotu
trójdźwięk zwiększony bez przewrotu
akord dominanty septymowej w dowolnej postaci
3) Dyktando rytmiczne:
a) Jednotaktowy schemat rytmiczny w przebiegu dwutaktowym, grany na dźwięku o określonej lub nieokreślonej wysokości – jeden przykład grany dwa razy.
b) dwutaktowy schemat rytmiczny w przebiegu melodii ośmiotaktowej – 1 przykład, zagrany raz.
4) Dyktando melodyczno-rytmiczne:
Ośmiotaktowa melodia urozmaicona rytmicznie, w tonacji majorowej lub minorowej, z zastosowaniem dźwięków alterowanych II, IV lub VI stopnia gamy. [Uwaga! Zapis melodii traktuje jako dykt. melod.-rytm. Zmiana chromatyczna VI stopnia wynika z zastosowania odmiany majoru lub minoru i nie jest alteracją.]Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Ustny (indywidualnie)
1) Czytanie a vista głosem ćwiczenia w zakresie trudności melodycznych i rytmicznych klasy VI – po utrwaleniu się w tonacji, z taktowaniem.
2) Odpowiedzi na pytania z zakresu wiadomości teoretycznych:Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
teoretycznych:
a) Gamy majorowe i minorowe z odmianami, do 7 znaków przykluczowych – dokładna znajomość, wyliczanie w tempie wolnym.
b) Podstawowe określenia włoskie tempa i jego zmian, dynamiki oraz najczęściej używane słowa pomocnicze.
c) Interwały – znajomość według materiału nauczania umuzykalnienia wszystkich klas.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
U W A G I O G Ó L N E
O R E A L I Z A C J I P R O G R A M U
Zasadniczym problemem pedagogicznym w nauczaniu dzieci gry na instrumencie jest jak najściślejsze powiązanie wartości estetyczno-wychowawczych muzyki w praktyce wykonawczej – z wiadomościami teoretycznymi i umiejętnościami słuchowo-głosowymi, koniecznymi do rozwinięcia ogólnej muzykalności ucznia. Lekcje umuzykalnienia mają służyć w głównej mierze zbiorowemu rozwiązywaniu tego problemu w państwowej podstawowej szkole muzycznej. Stąd więc materiał nauczania tego przedmiotu obejmuje nie tylko wiadomości i umiejętności z zakresu teorii muzyki, kształcenia słuchu i elementów form muzycznych – lecz ponadto działy określone jako: uwrażliwianie na elementy muzyki, rozwijanie pamięci muzycznej i inwencji twórczej dzieci oraz słuchanie utworów, mające na celu świadome percypowanie muzyki.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Realizacja niniejszego programu wymaga stosowania przez nauczyciela jak najwłaściwszej metody nauczania, bardzo gruntownego przygotowania się do każdej lekcji i rozplanowania materiału nauczania tak, by dziecko mogło wynieść z przedmiotu maksymalne korzyści, niezbędne do nauki gry na instrumencie i ukształtowania osobowości przyszłego artysty-muzyka.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Uwagi podane tutaj obejmują jedynie ogólne wskazania dydaktyczne i niektóre, metodyczne. Szczegółowym rozpracowaniem zagadnień metodycznych powinny zając się szkolne komisje przedmiotowe oraz okręgowe zespoły metodyczno-programowe szkolnictwa artystycznego.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Z ogólnych zaleceń dydaktycznych będzie obowiązywało nauczyciela przede wszystkim
a) przestrzeganie stopniowania trudności.
b) unikanie werbalizmu i wyjaśnianie zagadnień w jak najprostszych słowach, z szerokim zastosowaniem zasady poglądowości,
c) stwarzanie na lekcjach swobodnej i pogodnej atmosfery przy jednoczesnym zachowaniu koniecznej karności i wszelkich pozorów poważnego „muzykowania”.
d) stałe utrwalanie wiadomości i umiejętności oraz wdrażanie uczniów do samodzielnego rozwiązywania problemów.
e) powiązanie (korelacja) umuzykalnienia z nauczaniem przedmiotu głównego, rytmiki, a również zajęciami zespołów w kl. IV–VI i audycjami muzycznymi w kl. VI.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Nauczyciel jest też obowiązany do wykorzystywania wartości emocjonalnych muzyki, odwoływania się do wrażliwości dziecka na różnorodność zjawisk muzycznych do jego wyobraźni muzycznej.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Uczniowie powinni prowadzić zeszyty, w których pod kontrolą nauczyciela będą zwięźle notowane wiadomości teoretyczne, ćwiczenia, piosenki, a także dyktanda lub czasem pisemne wypracowania domowe.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Przyzwyczajanie uczniów do kaligraficznego i prawidłowego pisma nutowego jest obowiązkiem nauczyciela na wszystkich etapach nauczania i na lekcjach wszystkich przedmiotów muzycznych, muzycznych przede wszystkim na lekcjach umuzykalnienia.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Sala szkolna musi być dokładnie przewietrzona przed lekcją, czysta i estetycznie urządzona, dająca atmosferę artystyczną, oraz zaopatrzona w potrzebne tablice poglądowe i inne pomoce naukowe.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Nauczyciel umuzykalnienia powinien w ramach zebrań szkolnej komisji przedmiotowej uzgodnić z kolegami-nauczycielami jednolitą terminologię muzyczną i właściwą (różną najczęściej wśród nauczycieli przedmiotu głównego) interpretację zjawisk muzycznych.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Pożądany jest również stały kontakt nauczyciela z rodzicami uczniów w celu skoordynowania pracy szkoły z domem.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Cele, jakie ma spełniać umuzykalnienie, osiągać można różnymi sposobami. Wybór metody nauczania zostawia się swobodnemu uznaniu nauczyciela, a kilka podanych niżej wskazówek metodycznych należy rozumieć jako przykłady, a nie jako polecenia obowiązujące nauczyciela.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Piosenki w klasie I należy prowadzić początkowo bez pomocy nut (pożądane jest stosowanie akompaniamentu fortepianowego). Punktem wyjścia będą tu piosenki wybrane spośród tych, które dzieci znają już z domu lub z przedszkola. Melodie nie mogą przekraczać w dalszym ciągu nauki przeciętnej skali głosu dziecka (od c1 do d2). Przy opracowywaniu piosenek należy dbać o wyraźne wymawianie tekstu, naturalną emisję głosu, stosowanie spokojnego oddech we właściwych miejscach piosenki oraz możliwe dla dziecka środki ekspresji muzycznej. Do śpiewania powinni być pobudzani wszyscy uczniowie (wyjątki będą oczywiście przy schorzeniach gardła).Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Na pierwszych już lekcjach wprowadzić można rozróżnianie dźwięków niskich, średnich i wysokich; przez zmniejszanie rozpiętości interwału należy osiągnąć później pojęcie półtonu jako potrzebnej w dalszym ciągu nauki miary przy rozważaniu istoty interwałów małych, wielkich, czy zmniejszonych i zwiększonych, struktury gamy ITP.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Śpiewaniu piosenek powinno poświęcać się stale, we wszystkich klasach, szczególną uwagę: należy dobierać je jako materiał ćwiczeniowy do zaplanowanych rozkładem materiału tonacji i w powiązaniu z nowymi zagadnieniami teoretycznymi.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
W początkowym repertuarze piosenek klasy I powinny przeważać piosenki oparte na 6–8 dźwiękach, dźwiękach postępami prym, sekund i tercji, o bardzo prostych rytmach. Na tych już słuchowo poznanych piosenkach należy przeprowadzać ćwiczenia w czytaniu nut. Prócz tego zaleca się stałe opracowywanie trudniejszych pieśni drogą czysto słuchową, z położeniem nacisku na moment przeżycia emocjonalnego, związanego z muzyką żywą – ze śpiewem.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Stosowanie materiału pieśniowego na lekcjach nie tylko wiąże się ściśle z procesem uwrażliwiania na elementy muzyki i z kształceniem słuchu, ale podnosi również stopień zainteresowania pieśnią i budzi zamiłowanie do uprawiania muzyki wokalnej. Przy wyborze pieśni i ich nauczaniu należy pamiętać, że:
1) muszą być one dostosowane do wieku, upodobań i zainteresowań uczniów,
2) teksty powinny uwzględniać aktualną tematykę, potrzebną do wychowania przyszłego obywatela społeczeństwa socjalistycznego,
3) począwszy od klasy II, solmizacja powinna poprzedzać zawsze wykonanie piosenki ze słowami,
4) nieodzowne jest przestrzeganie zasady powiązania pieśni z przerabianym na danym etapie materiałem nauczania, np. z zakresu gam, skal, interwałów lub rytmiki, uwrażliwianie na elementy muzyki.
5) repertuar pieśniowy w klasach IV–VI powinien być uzgodniony z nauczycielem chóru, zaś przykłady instrumentalne jako objaśnienie zagadnień teoretycznych w klasie VI również z nauczycielem audycji.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Podobnie jak przy śpiewaniu wszelkich ćwiczeń – również podczas pracy nad pieśnią nauczyciel musi zwracać uwagę na czystość intonacji, niezależnie od stopnia sprawności emisyjnej głosu uczniów, oraz na precyzję rytmiczną.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Nuty i ich nazwy należy wprowadzać stopniowo. Znane już piosenki mogą być przez dzieci notowane początkowo bez wartości rytmicznych, np. kółkami, pod którymi można podpisywać chwilowo nazwy, wprowadzają w ten sposób próbę czytania nut głosem z użyciem nazw solmizacyjnych. Nie powinno to jednak jeszcze być solfeżem, a tylko oswojeniem się dziecka z nazwami dźwięków i nut. W późniejszym etapie nauczania określamy wartości rytmiczne, np. przez wyklaskiwanie rytmu piosenki z pamięci, a następnie z nut (dla określenia wartości dłuższych dłonie będą dłużej przy sobie przytrzymywane; mocne części taktu dzieci zaznaczają silniejszym klaśnięciem). Będzie to również punktem wyjścia do uwrażliwiania dzieci na dynamikę i metrum oraz przygotowaniem do nauki taktowania.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Nowy materiał nauczania klas I–III nakłada na nauczyciela umuzykalnienia obowiązek stopniowego nauczania nazw nut. Gruntownemu ich nauczeniu będą tu sprzyjały gry i zabawy, w których uczeń będzie musiał wykazać się dobrą znajomością, potrzebną mu w praktyce instrumentalnej, nutNa lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Wszelkie zagadnienia teoretyczne, wynikające z materiału nauczania, należy wiązać z piosenką, która ma być centralnym punktem zainteresowania i przeżywania estetycznego dzieci w każdej klasie.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Cały materiał teoretyczny powinno się podawać ogólnie, w formie przystępnej i interesującej; zasadnicza pojęcia i terminy muszą być jednak dokładnie omówione i gruntownie przez dzieci przyswojone. Konieczne tu będzie stałe odwoływanie się do doświadczeń ucznia zdobytych w nauce przedmiotu głównego lub w chórze czy zespole kameralnym. Wszelkie zagadnienia należy ujmować rozwojowo, co pozwoli uczniowi lepiej zrozumieć pewne zjawiska i szybciej zbliży go do rozwiązywania problemów muzyki współczesnej. Przy wprowadzaniu zagadnień teoretycznych będą zawsze pomocne różne sposoby podane w podręcznikach metodycznych do nauczania wychowania muzycznego (dawniej tzw. śpiewu) w szkole ogólnokształcącej oraz coraz częstsze wydawnictwa Centralnego Ośrodka Pedagogicznego szkolnictwa Artystycznego z tego zakresu.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Zawarty w programie materiał ćwiczeń słuchowo-głosowych i innych należy traktować jako minimum wymagań na poszczególnych etapach nauczania. Z grupą uczniów wykazujących większe uzdolnienia i szybsze postępy nauczyciel może przerabiać ćwiczenia trudniejsze. Ćwiczenia zamieszczone w dziale „Rozwijanie inwencji twórczej” – wskazują ogólny stopień trudności lub wymagań i nie krępują w żadnym razie pomysłowości nauczyciela w pracy nad rozwojem tych zdolności.Na lekcjach umuzykalnienia należy przestrzegać jednakowej dla wszystkich przedmiotów terminologii muzycznej.
Słuchanie utworów, podane w materiale nauczania, ma na celu nie tylko przygotowanie lub zilustrowanie zagadnień teoretycznych, lecz również przyzwyczajanie dzieci do słuchania muzyki w skupieniu, stanowiąc przez to przygotowanie do audycji muzycznych, które jako oddzielny przedmiot znajdują się w planie nauczania w klasach VI, VII i VIII.