Amabile 2 Program komputerowy do kształcenia słuchu dla szkoły muzycznej I stopnia. (2012)

Amabile 2

Grzegorz Kos, Twoja Muza nr 5 (październik–listopad) 2013, s. 95

Wiosną pojawiła się Amabile 2 dla klas drugich, kolejna publikacja Wydawnictwa Muzycznego „Triangiel”. Autorzy i wydawnictwo zapowiadają kolejną część serii.

Nie uległy zmianie założenia metodyczne Amabile – pierwszego w Polsce programu komputerowego skorelowanego z podstawą programową i programem nauczania „Kształcenie słuchu elementarne^”1 (zaakceptowanym przez Ministerstwo Kultury do użytku w szkołach muzycznych) oraz z popularnymi wśród nauczycieli podręcznikami „Solfeż elementarny II” oraz „Dyktanda elementarne II”².

Małgorzata Rogozińska i Maria Ćwiklińska

Nie zmieniło się grono autorów cyklicznej edycji. Całością pokierowała związana z Uniwersytetem Muzycznym Fryderyka Chopina prof. dr Maria Wacholc, ekspert solfeżowy i autorka wielu publikacji w tej dziedzinie. Dyktanda opracowały wykładowczynie kształcenia słuchu w szkolnictwie muzycznym różnych szczebli Małgorzata Rogozińska i Maria Ćwiklińska. Współtwórcami serii są także Krzysztof Mroczek, odpowiedzialny za przyjazną dzieciom realizację informatyczną, oraz autorka grafiki opartej na optymalnych dla oczu kolorach – Agata Moryto.

Sześć rodzajów zadań

Zadania w Amabile 2 zostały przez prof. Wacholc uszeregowane w pięć serii, w układzie zgodnym metodycznie z powyższymi podręcznikami. Każda seria obejmuje sześć rodzajów zadań, których wykonanie objaśniają drugoklasiście czytelne instrukcje na ekranie monitora i pomysłowe symbole graficzne. Do publikacji dołączona jest książeczka z instrukcją instalacji i obsługi programu, opisem ćwiczeń oraz komentarzem metodycznym z odsyłaczami do literatury przedmiotu.
Wstępne trzy rodzaje zadań w każdej serii to ćwiczenia oparte na gamach, interwałach i akordach, mające wykształcić u użytkowników słyszenie selektywne i poczucie tonalno-harmoniczne – często zaniedbywane we wczesnym etapie edukacji. Prof. Wacholc zaproponowała drugoklasistom ćwiczenia od najprostszych, służących identyfikacji stopni gamy i właściwych gamie interwałów, przez mniej łatwe porównywanie trójdźwięków, aż po najtrudniejsze, polegające na rozpoznawaniu w przykładach muzycznych podstawowych funkcji harmonicznych.
Pozostałe zadania to różne typy dyktand muzycznych, których znaczną liczbę – obok dyktand Małgorzaty Rogozińskiej i Marii Ćwiklińskiej – stanowią melodie ludowe, kanony, piosenki dziecięce oraz fragmenty utworów m.in. J. Haydna, W. A. Mozarta czy F. Schuberta. Zostały one nagrane na kilkunastu różnych instrumentach muzycznych, co jest edukacyjnym atutem programu Amabile 2. Uczniowie, ćwicząc się w uzupełnianiu, porządkowaniu lub korygowaniu zapisu słuchanej melodii, oswajają się z brzmieniem, a także – dzięki zamieszczonym w programie fotografiom – z budową i wyglądem instrumentów.

Bardzo prosty edytor tekstu

Seria Amabile nadaje się do wykorzystania w warunkach domowych. Nauczyciele kształcenia słuchu, którzy testowali wersję dla pierwszoklasistów, zachwalali Amabile 1 jako świetny materiał do zajęć szkolnych i systematycznej pracy pozalekcyjnej. Wszystkie rodzaje dyktand muzycznych, rozwiązuje się za pomocą bardzo prostego i wygodnego w obsłudze edytora tekstu nutowego, dzięki któremu uczniowie zdobywają umiejętności w posługiwaniu się notacją muzyczną za pomocą komputera.
W obliczu reformy szkolnictwa artystycznego, prowadzącej do zmniejszenia liczby godzin szkolnego kształcenia słuchu, ale i postulującej otwarcie nauczania na nowe technologie informacyjno-komunikacyjne – program Amabile, nowoczesny i przyjazny uczniowi, stanie się ważną pomocą dydaktyczną.

Autor jest pracownikiem naukowym Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina, Międzyuczelnianej Katedry Kształcenia Słuchu

__________

¹ Maria Wacholc, Kształcenie słuchu elementarne. Program nauczania przedmiotu kształcenie słuchu w klasach I–VI szkół muzycznych I stopnia i ogólnokształcących szkół muzycznych I stopnia. Wydawnictwo „Triangiel”.
² Maria Ćwiklińska, Małgorzata Rogozińska, Dyktanda elementarne II dla klasy II szkoły muzycznej I stopnia. Zeszyt ucznia, podręcznik dla nauczyciela i płyta CD. Wydawnictwo „Triangiel”.
Amabile 2. Program komputerowy do kształcenia słuchu dla szkoły muzycznej I stopnia. Koncepcja metodyczna, opracowanie zadań słuchowych, redakcja: Maria Wacholc. Opracowanie dyktand muzycznych: Małgorzata Rogozińska i Maria Ćwiklińska. Projekt oraz wykonanie informatyczne: Krzysztof Mroczek. Projekt i oprawa graficzna: Agata Moryto. Wydawnictwo Muzyczne „Triangiel”, Warszawa 2013.

**************************************************************************************************************************************

Amabile 2 – zabawa i nauka muzyki przy komputerze

Ewa Stachurska, Wychowania Muzyczne nr 1 (styczeń–luty) 2014, s. 62

Amabile 2. Program komputerowy do kształcenia słuchu dla szkoły muzycznej I stopnia. Klasa 2. Wydawnictwo Muzyczne Triangiel. Maria Wacholc – koncepcja metodyczna, opracowanie zadań słuchowych, redakcja; Małgorzata Rogozińska i Maria Ćwiklińska – opracowanie dyktand muzycznych; Krzysztof Mroczek – projekt oraz wykonanie informatyczne; Agata Moryto – projekt i oprawa graficzna.

Wizyta w księgarniach z podręcznikami i materiałami dydaktycznymi do nauczania muzyki w szkołach ogólnokształcących oraz lektura kolejnych numerów „Wychowania Muzycznego” mogą sprawić, że nauczyciele uczący w szkołach muzycznych odczują ukłucie zazdrości. Wielość wydawnictw, nowoczesna forma publikacji (często wzbogacona dodatkami multimedialnymi), różnorodność zadań i form oraz przyciągający wzrok materiał ilustracyjny to wspaniałe pomoce w prowadzeniu lekcji, zachęcające uczniów do jak najczęstszego obcowania z muzyką – nie tylko w szkole. Niestety, na gruncie szkolnictwa muzycznego – zwłaszcza w odniesieniu do kształcenia słuchu dzieci, dla których treść i forma publikacji powinna spełniać określone warunki – nie można wesprzeć się tak szerokim wachlarzem materiałów dydaktycznych. Z istniejących książek, opracowanych dla pełnego, sześcioletniego cyklu nauczania i spełniających nowoczesne wymagania stawiane podręcznikom, można wymienić zaledwie trzy, wskazywane zresztą przez nauczycieli jako najczęściej używane¹. Są to: Nasza muzyka Lidii Florek, Ilony Tomery-Chmiel i Tatiany Stachak (wyd. Euterpe) – podręcznik dla ucznia oraz materiały metodyczne dla nauczycieli, Solfeż elementarny Marii Wacholc² – podręcznik dla ucznia oraz Dyktanda elementarne Marii Ćwiklińskiej i Małgorzaty Rogozińskiej – podręcznik dla ucznia i podręcznik z płytą CD dla nauczyciela. Dwie ostatnie pozycje, przygotowane przez wydawnictwo Triangiel, stanowią pewną całość, są ze sobą kompatybilne.

Przy tak niewielkim wyborze podręczników dla szkół muzycznych cieszyć może pojawianie się kolejnych pomocy dydaktycznych do kształcenia słuchu, które pozwolą nauczycielowi na urozmaicenie lekcji, a uczniom dadzą możliwość pełniejszego rozwijania zdolności muzycznych – także poprzez samodzielną pracę w domu. Taką nową pomocą jest program komputerowy do kształcenia słuchu Amabile.

W „Wychowaniu Muzycznym” nr 5 z 2011 roku anonsowano pojawienie się płyty Amabile 1³, przeznaczonej dla dzieci rozpoczynających naukę muzyki. Przez ostatnie dwa lata program ten był używany przez wielu nauczycieli. W ich opinii, wyrażanej niejednokrotnie podczas ogólnopolskich konferencji naukowo-metodycznych organizowanych przez Międzyuczelnianą Katedrę Kształcenia Słuchu w UMFC oraz podczas innych seminariów nauczycielskich, stanowi on ciekawy materiał pomocniczy, atrakcyjny dla ucznia dzięki swej multimedialnej formie, i może być stosowany w pracy nawet z dziećmi sześcioletnimi.

Płyta Amabile 2, która ukazała się w maju bieżącego roku nakładem tego samego wydawnictwa Triangiel, to propozycja skierowana do uczniów klasy 2 szkoły muzycznej. Zawarte na niej zadania muzyczne ułożone zostały tu podobnie jak w programie Amabile dla klasy 1. Wszystkie ćwiczenia ujęto w pięć serii o rosnącym stopniu trudności. Na każdą serię składa się sześć rodzajów zadań: trzy zadania słuchowe (ćwiczenia gamowe, interwałowe i akordowe) oraz trzy formy dyktand muzycznych (układanki, uzupełnianki i korekta błędów). Zachowana została również szata graficzna, znane z Amabile 1 oznaczenia zadań różnymi ikonami oraz polecenia nagrane przez lektora. W dołączonej do płyty książeczce zawarto instrukcję instalacji i obsługi programu, a także komentarz metodyczny i opis poszczególnych zadań. Dodatkowo podano link do programu do edycji nut Capriccio autorstwa Krzysztofa Mroczka.

Zgodnie z założeniami zawartymi w programie nauczania Kształcenie słuchu elementarne Marii Wacholc materiał muzyczny użyty w programie Amabile dla klasy 2 wykorzystuje cztery tonacje: C-dur, G-dur, D-dur i F-dur. W wielu ćwiczeniach wybór gamy (lub jej kierunek) pozostaje w gestii ucznia lub nauczyciela. Każdą serię zadań rozpoczynają ćwiczenia gamowe, w których wykorzystane zostały tzw. charakterystyki stopni gamy według Stefana Wysockiego. Są to motywy melodyczne, które tworzą rozwiązania kolejnych stopni gamy na tonikę, czyli stopień 1.

Zastosowana w programie gradacja stopnia trudności ćwiczeń gamowych pozwala uczniowi na osłuchanie się z charakterystycznymi zwrotami melodycznymi i zapamiętanie ich. Początkowo jego zadanie polega na dopasowaniu słyszanego motywu do jednego z trzech zanotowanych, by w dalszych seriach ćwiczeń mógł on wykorzystać swoje poczucie tonalne, wskazując na przykład stopień gamy, od którego rozpoczyna się motyw, lub dopasowując słyszany pochód gamowy – grany w zakresie oktawy od różnych stopni – do jednego z dwóch zapisanych.

Drugi rodzaj zadań słuchowych to ćwiczenia interwałowe, których rozpoznawanie i budowanie uczeń trenuje dzięki zadaniom o różnorodnej formie. Jest on na przykład proszony o ustalenie kolejności słyszanych współbrzmień, wybór jednego interwału z trzech zanotowanych lub zapis słyszanych dźwięków na pięciolinii. Większość przykładów wykorzystuje następstwa melodyczne i harmoniczne w ramach wybranej przez ucznia lub nauczyciela gamy.

Kolejny dział zadań słuchowych poświęcony został rozpoznawaniu akordów i funkcji harmonicznych. Rozpoczynają go najprostsze ćwiczenia polegające na ustaleniu trybu trójdźwięku granego w układzie melodycznym i harmonicznym (seria I) czy rozpoznaniu trybu i zanotowaniu trójdźwięku nutami (seria III). W IV i V serii dochodzimy do zadań trudniejszych, w których należy zauważyć powtórzenie przykładu bez zmiany ustawienia akordu lub ze zmianą oraz ustalić miejsce występowania toniki i dominanty.

Dyktanda muzyczne programu Amabile 2 mają taką samą formę jak w wersji dla klasy 1. Są to układanki, uzupełnianki i korekta błędów. Wykorzystane przykłady – nagrane w wykonaniu różnych instrumentów akustycznych – pochodzą z literatury muzycznej (J.C.F. Bach, J.S. Bach, G.F. Händel, W.A. Mozart), folkloru i piosenek dziecięcych. Dużą część zbioru stanowią także kompozycje Marii Ćwiklińskiej, współautorki programu.

Wielką zaletą programu Amabile 2 są dostosowane do wieku dziecka ćwiczenia rozwijające wszystkie aspekty słuchu muzycznego: wrażliwość na wysokość i barwę dźwięku, czas jego trwania, pamięć muzyczną czy poczucie tonalne. Dział ćwiczeń gamowych jest również ważnym materiałem do stymulacji rozwoju słuchu absolutnego, odwołuje się bowiem do pamięci konkretnych wysokości dźwięków. Proponowane ćwiczenia kształcą również umiejętność koncentracji oraz kojarzenia słyszanych motywów z zapisem nutowym. Mogą też pomóc w przygotowaniu wszelkiego rodzaju testów i sprawdzianów szkolnych.

Program Amabile to dla nauczyciela doskonała możliwość urozmaicenia metod nauczania stosowanych na lekcjach kształcenia słuchu (oczywiście w placówkach posiadających odpowiednią liczbę stanowisk komputerowych). Może on być także wykorzystany do samodzielnej pracy ucznia w domu, pozbawionej stresu związanego z wymaganym tempem realizacji różnych ćwiczeń. Dziecko samo będzie wówczas decydowało o ilości powtórzeń każdego przykładu oraz o czasie wykonania zadania. Może też w dowolnym momencie sprawdzić poprawność swoich odpowiedzi i być nagrodzone aplauzem za dobrze zrobione ćwiczenie. Przygotowane w przejrzysty i interesujący sposób muzyczne łamigłówki pomogą przybliżyć młodym adeptom sztuki muzycznej logikę i piękno świata dźwięków.

__________

¹ Raport o stanie szkolnictwa muzycznego I stopnia. Diagnozy–problemy–wnioski modelowe. Instytut Muzyki i Tańca, Warszawa 2012.
² M. Wacholc – autorka programu nauczania Kształcenie słuchu elementarne i wielu opracowań metodycznych oraz podręczników do tego przedmiotu.
³ E. Stachurska, Amabile. Program do kształcenia słuchu muzycznego dla maluchów, „Wychowanie Muzyczne” 2011 nr 5, s. 80–81.

**************************************************************************************************************************************

Maria Wacholc, Maria Ćwiklińska, Małgorzata Rogozińska, Krzysztof Mroczek, Agata Moryto
AMABILE

program komputerowy do kształcenia słuchu dla szkoły muzycznej I stopnia

Ewa Stachurska, Musica Intellectualis, tom 2, Meandry sztuki, UMFC 2018

Nauczyciele i uczniowie szkół muzycznych I stopnia zapewne doskonale znają podręczniki do kształcenia słuchu Solfeż elementarny Marii Wacholc oraz Dyktanda elementarne Marii Ćwiklińskiej i Małgorzaty Rogozińskiej. Współpraca autorek tych publikacji zaowocowała powstaniem nowego typu pomocy dydaktycznej – programu komputerowego do kształcenia słuchu Amabile, którego materiał jest kompatybilny z wymienionymi podręcznikami. Maria Wacholc opracowała koncepcję metodyczną i zadania słuchowe, a Maria Ćwiklińska i Małgorzata Rogozińska dokonały wyboru dyktand muzycznych. Do zespołu dołączyli Krzysztof Mroczek, autor projektu informatycznego i jego wykonawca, oraz Agata Moryto, która stworzyła oprawę graficzną. Wydawcą jest Wydawnictwo Muzyczne Triangiel.

Program Amabile powstał przede wszystkim z myślą o uczniach szkoły muzycznej I stopnia, ale z powodzeniem mogą go stosować wszyscy, którzy chcą doskonalić swe umiejętności muzyczne w zakresie kształcenia słuchu. Do tej pory ukazały się cztery części: Amabile 1 (2011), Amabile 2 (2013), Amabile 3 (2014) i Amabile 4 (2015), przeznaczone odpowiednio dla klas I–IV (co jednak nie oznacza, że nie mogą z niego korzystać uczniowie wyższych klas), a niebawem zakończą się przygotowania dwóch pozostałych. W oczekiwaniu na ich ukazanie się autorzy programu przygotowali reedycję części pierwszej – Amabile 1 (2018). Nowa wersja programu jest dostosowana do aktualnych systemów operacyjnych, które – jak wiadomo – podlegają ciągłym zmianom. Dzięki temu program działa szybciej i bardziej niezawodnie oraz sprawniej instaluje się na komputerze. Dodatkowym udogodnieniem jest możliwość uruchamiania zainstalowanego programu bez wkładania płyty do czytnika.
W całym cyklu zastosowano jednakowy układ i typ zadań, taki sam rodzaj animacji oraz jednolitą szatę graficzną. Poszczególne części składają się z płyty oraz książeczki zawierającej instrukcję instalacji i obsługi, a także komentarz metodyczny i dokładne omówienie zadań.

Każda część Amabile zawiera pięć serii zadań muzycznych, których stopień trudności odpowiada założeniom programowym przedmiotu kształcenie słuchu. W poszczególnych seriach występuje kilka rodzajów ćwiczeń:

• ćwiczenia strukturalne, oparte na materiale gam, interwałów i akordów; zadaniem ucznia jest np. rozróżnianie półtonu od całego tonu, ustalanie kolejności słyszanych współbrzmień, zapis na pięciolinii słyszanych dźwięków, określanie interwałów, trybu trójdźwięków oraz zależności funkcyjnych toniki i dominanty;
• różne formy dyktand muzycznych: układanki, w których należy uporządkować zapisane takty zgodnie z brzmieniem melodii, uzupełnianki, polegające na dopisaniu brakujących elementów melodii lub rytmu, oraz korekta błędów (poprawianie źle zanotowanych nut lub wartości rytmicznych).

W Amabile 3 i 4 wprowadzono również zadania kształcące umiejętność zapamiętywania i zapisywania całego słyszanego przykładu (dyktando pamięciowe).

Na uwagę zasługują przykłady muzyczne wykorzystane jako dyktanda, zaczerpnięte z literatury muzycznej, folkloru i repertuaru dziecięcego oraz napisane specjalnie na potrzeby dydaktyczne przez Marię Ćwiklińską. Wszystkie dyktanda nagrano na kilkunastu instrumentach akustycznych, dzięki czemu uczeń, poza nauką języka muzycznego, ma sposobność poznania dzieł wielkich kompozytorów oraz osłuchania się z ich bogatą kolorystyką dźwiękową.

Obsługa Amabile jest bardzo prosta. Wymagania instalacyjne (aplikacja Java Runtime Environment 1.6.0) podano w instrukcji. We wszystkich ćwiczeniach pisemne polecenia dodatkowo czyta lektor. Obrazki, znaki graficzne i znaki nutowe są wyraźne, tekst jest przejrzysty, a jasnozielone tło nie męczy oczu użytkownika programu. Szata graficzna i animacje są dostosowane do wieku dziecka. Poprawne wykonanie ćwiczenia sygnalizuje kolor zielony, nieprawidłowe – czerwony.
W dyktandach dodatkową informacją o właściwej odpowiedzi jest okrzyk zachwytu i podskakujące słoneczko, a w przypadku błędu – słoneczko za chmurką i zachęta do podjęcia ponownej próby. Przykłady muzyczne mogą być powtarzane dowolną ilość razy, a czas na odpowiedź jest nieograniczony. W każdej chwili można odtworzyć właściwą wersję ćwiczenia oraz sprawdzić uzyskane wyniki, zarówno z poszczególnych zadań, jak i całej serii.

Wielką zaletą programu Amabile jest możliwość rozwijania wszystkich aspektów słuchu muzycznego: wrażliwości na wysokość, barwę oraz czas trwania dźwięku, poczucia tonalnego oraz pamięci muzycznej. Ważnym materiałem do stymulacji rozwoju słuchu absolutnego są ćwiczenia gamowe, odwołujące się do pamięci konkretnych wysokości dźwięków. Proponowane ćwiczenia kształcą również umiejętność koncentracji oraz porównywania słyszanych motywów z zapisem nutowym. Wykonanie przykładów na różnych instrumentach muzycznych pozwala na zapoznanie się z różnorodnymi barwami dźwięku, a dzięki opatrzeniu ćwiczeń zdjęciami instrumentów – na kojarzenie barwy z ich budową i wyglądem. Zadania są dostosowane do wieku dziecka.

Program Amabile to środek dydaktyczny, który każdy nauczyciel kształcenia słuchu powinien mieć w swojej pracowni. Do korzystania z niego nie jest konieczne stanowisko komputerowe dla każdego ucznia. Wystarczy tablica interaktywna lub jeden komputer, rzutnik i ekran. Wspólna praca z tak prezentowanymi przykładami z pewnością poszerzy zestaw metod stosowanych podczas zajęć i urozmaici przebieg lekcji. Przydatność oraz atrakcyjność programu są niewątpliwe. Przejrzyście i interesująco przygotowane muzyczne łamigłówki pomogą przybliżyć dzieciom logikę i piękno świata dźwięków, a wartość dydaktyczna zadań z pewnością przyczyni się do podniesienia poziomu umiejętności muzycznych uczniów. Praktyka bowiem czyni mistrza.

Ewa Stachurska