Polskie tańce ludowe (2008)

Odkurzona perełka

Zofia Peret-Ziemlańska, Wychowanie muzyczne w szkole, nr 1/2009

Wprawdzie od 1993 roku, tj. od śmierci Marii Wieman, minęło już 15 lat, wiedza i doświadczenie pedagogiczne, jakie przekazała w swoich publikacjach, nadal są aktualne. Maria Wieman – autorka sześciu podręczników metodycznych dla nauczycieli, dziewięciu rozdziałów w pracach zbiorowych, ponad stu artykułów, materiałów instruktażowych, filmów i płytotek dziecięcych - zapisała się złotymi zgłoskami w dziedzinie wychowania muzycznego dzieci. Publikacja Wydawnictwa Muzycznego Triangiel pt. Polskie tańce ludowe jest obszernym fragmentem książki Marii Wieman Tańce i zabawy ze śpiewem dla dzieci od lat 7 do 14, wydanej przez PZWS w 1958 roku i stanowi, być może, pierwszy krok do wznowienia innych prac laureatki Prix Japan w Osace (1966), Złotego Mikrofonu (1971) oraz Nagrody Alfreda Jurzykowskiego (1973).

„U dziecka potrzeba tańca jest bardzo silna – stwierdza w przedmowie do książki Maria Wieman – daje mu on bowiem możliwość wyżycia się. Zadaniem nauczyciela wychowawcy będzie podsunięcie małemu odbiorcy jak najłatwiejszych form ruchu, a do tych bezsprzecznie należą tańce ludowe. Mimo swego pozornego prymitywizmu przedstawiają one dużo większą wartość niż stosowane, często nieudolne, tańce komponowane przez osoby, które mają niewystarczające przygotowanie do tej pracy. Znajomość wśród dzieci polskich tańców ludowych ma ogromne znaczenie dla rozwijania ich uczuć patriotycznych i krzewienia piękna polskiej kultury ludowej”.

Autorka zaznacza, że repertuar przedstawionych tańców pod względem ich stopnia trudności dostosowany jest do możliwości odtwórczych dziecka, które tańcząc podczas dużej pauzy w szkole, na boisku czy przy ognisku na obozie harcerskim, ma znaleźć rozrywkę i zabawę. Książka omawia 22 polskie tańce ludowe z przeznaczeniem dla dzieci młodszych i starszych (po 11 dla każdej z tych grup). W rozdziale wstępnym pt. Omówienie repertuaru tańców ludowych autorka dokonuje ich charakterystyki muzycznej i ruchowej, cech stylistycznych oraz rytmicznych, a także stopnia trudności wykonawczych. Zwraca uwagę na występujące w polskich tańcach ludowych wpływy obce, a przede wszystkim przytacza szereg praktycznych wskazówek - np. przed rozpoczęciem nauki elementarnych kroków tanecznych należy osłuchać dzieci z melodią, nauczyć je przyśpiewki i zapoznać z budową muzyczną utworu (najczęściej dwu- lub trzyczęściową), co znacznie pomaga w zapamiętywaniu zmian w układach tańca.

Omawiając Podstawowe kroki taneczne, autorka podaje sposoby ćwiczenia tańca – w kole, parami, w rzędzie itp., urozmaicenie takich ćwiczeń oraz ich rozbudowywanie pozostawiając inwencji nauczyciela. Radzi, aby podczas prowadzenia tańców, np. na jednorazowej imprezie zabawowej, zrezygnować z opracowywania elementów tanecznych, wprowadzając repertuar jak najprostszy, oparty na powszechnie znanych krokach tanecznych, takich jak: chód, bieg, cwał, podskoki, krok polkowy lub krok walca. Opisane podstawowe kroki taneczne to: krok marszowy, dostawny, krok z doskokiem, bieg, podskoki, kołysanie, półobrót dokoła swej osi, obrót pary dokoła siebie, cwał boczny, cwał do przodu, krok polkowy, polkowy w tył, polkowy z podskokiem, w obrotach pojedynczo, polka z obrotami, krok walca w przód, w tył, krok walca w obrotach pojedynczo, walc parami w obrotach.

Przedstawione w książce tańce (w zapisie nutowym wraz z omówieniem „przygotowania do tańca” oraz jego opisem) to: koza, krzyżak, michałek, nenka, polka-mazurka, fafur, olender, żuraw, mach, polka lubelska, chodzony łowicki, klepany, cebulka, krzyżak rzeszowski, gąsior, kaczok, wrona, koseider, żabka, kłaniany, maryna oraz walcerek.

Książkę zdobią rysunki Eugeniusza Hilchena (1911–1960) malarza, grafika, ilustratora książek i projektanta wnętrz, męża Marii Wieman. W wywiadzie udzielonym przed laty M. Wieman tak wspominała współpracę z mężem: Muszę przyznać, że nasza praca zawodowa bardzo dobrze się uzupełniała i była korzystna dla nas obojga. Wydawcy moich książek akceptowali męża ilustracje. Pamiętam jak skrupulatnie studiował on ubiory ludowe, w które przystrajał w moich książkach postacie tańczących dzieci. (PERET-ZIEMLAŃSKA 1991, 99)
Eugeniusz Hilchen jest też autorem ostatniego rozdziału książki zatytułowanego Stroje do polskich tańców ludowych. Dokonał w nim słownego, ale jakże malarskiego opisu strojów: częstochowskiego kaszubskiego, kurpiowskiego, lubelskiego, łowickiego, rzeszowskiego, śląskiego, warmińskiego oraz wielkopolskiego. W Uwagach ogólnych na ten temat zawarł szereg praktycznych rad dotyczących przygotowywania strojów ludowych na użytek zespołów szkolnych, tj. malowania, farbowania tkanin, wyszywania, haftowania, układania kolorów itp.

Omawiana praca, mimo upływu wielu lat od daty pierwszego wydania, odznacza się istotnymi walorami pedagogicznymi, estetycznymi i wychowawczymi. Będzie z pewnością źródłem inspiracji dla wielu nauczycieli wychowania muzycznego dzieci i młodzieży.

Zofia Peret-Ziemlańska