30 pieśni ludu i szlachty na 2 głosy równe. (2019)

30 pieśni ludu i szlachty. Nowy zbiór pieśni dwugłosowych

Maria Wacholc, Wychowanie Muzyczne, nr 4/2019

Repertuar dla chórów szkolnych wzbogacił się o nowy zbiór pieśni na dwa głosy równe (dziecięce lub żeńskie), opublikowany przez Wydawnictwo Muzyczne „Triangiel”. Autorem zbioru jest Włodzimierz Sołtysik, który dokonał wyboru pieśni i większość z nich opracował dwugłosowo.
Zbiór zawiera 30 popularnych polskich pieśni pochodzenia ludowego, szlacheckiego lub mieszczańskiego, których rodowód sięga XIX, a nawet XVIII lub XVII wieku. Po dziś dzień cieszą się one popularnością, głównie dzięki porywającej melodii, a także ze względu na ich walory tekstowe.
Z niezwykle bogatego skarbca polskich pieśni popularnych Autor wybrał — jak zaznaczył we wstępie — „pieśni najpiękniejsze, najciekawsze i najbardziej znane”. Wszystko po to, aby zamieszczone w zbiorze pieśni spełniły oczekiwania dyrygentów chóralnych i nauczycieli, a przede wszystkim sprawiały radość śpiewającym je chórzystom.
Autor sięgnął po pieśni ludowe z różnych regionów Polski. Są wśród nich pieśni z Krakowskiego, Mazowsza, Radomskiego, Kujaw, Śląska, a także podane w oryginalnej wersji językowej pieśni z Kaszub, Podhala i Kurpiów. Wesoła piosenka Chciało się Zosi jagódek (s. 9) przypomina postać autora jej dowcipnego tekstu, Jakuba Jasińskiego (1761–1794), wychowanka Szkoły Rycerskiej, oficera Korpusu Kadetów, działacza politycznego i na koniec generała, który zginął 4 XI 1794 roku w wieku 33 lat podczas obrony warszawskiej Pragi przed wojskami rosyjskimi.
Wszystkie te pieśni mają swą długą historię i doczekały się niekiedy różnych wersji, mniej lub bardziej odbiegających od pierwowzoru, zarówno pod względem tekstowym, jak i melodycznym. Często wersje te różniły się także tytułami. Wystarczy wspomnieć pochodzącą prawdopodobnie z XVIII wieku, a w wieku XIX niezwykle popularną i to we wszystkich regionach Polski, szlachecką pieśń miłosną Wezmę ja żupan (s. 29), która w śpiewnikach występuje m.in. pt. Ty pójdziesz górą, Pożegnanie, Szlachcic i dziewczyna, Oblekę kontusz czy Wezmę ja mundur. Jest to ta sama pieśń, której tekst Eliza Orzeszkowa włączyła do swojej powieści Nad Niemnem.
Wśród zamieszczonych w zbiorze pieśni ludowych są przykłady wielu polskich tańców narodowych. Kiedy będzie słońce i pogoda (s. 11) to typowy chodzony, towarzyski taniec korowodowy, pierwowzór poloneza. Tańczony był podczas różnych uroczystości, a przede wszystkim na weselu po oczepinach. Są także trzy krakowiaki: Albośmy to jacy tacy (s. 4), Krakowiaczek ci ja (s. 15), Leć głosie po rosie (s. 17), a także trzy mazury: Podkówecki dajcie ognia (s. 23), Uciekła mi przepióreczka (s. 25) oraz kujawiak A za lasem wołki moje (s. 6). Pieśń ludowa z Podhala Pociez, chłopcy, pociez zbijać (s. 21) należy do najbardziej znanych piosenek zbójnickich tego regionu. Karol Szymanowski wykorzystał ją w balecie Harnasie, skomponowanym w latach 1923–1931.
Autor zbioru, znany ze swej dociekliwości w znajdowaniu oryginalnych wersji pieśni przypomniał wiele z nich w pierwotnym kształcie, bez późniejszych „poprawek” słownych i melodycznych. W pierwotnej wersji melodycznej i tekstowej została zamieszczona Karolinka (s. 13), rozpowszechniona obecnie w wersji opracowanej przez Stanisława Hadynę dla zespołu „Śląsk” z nieznacznie zmienioną melodią i rozbudowanym tekstem. W oryginalnej wersji zamieszczona została dawna pieśń z Krakowskiego Oj przeleciał ptaszek (s. 19), która stanowiła pierwowzór dla nowej wersji melodycznej i tekstowej ułożonej przez Tadeusza Sygietyńskiego dla zespołu „Mazowsze”, dzisiaj bardziej znanej.
Zamieszczone w zbiorze pieśni stanowią wartościowy, zarówno pod względem artystycznym, jak i dydaktycznym, repertuar dla chórów szkolnych. Obydwa głosy utrzymane są w wygodnej dla uczniów skali, a drugi głos, z przeważającym ruchem sekundowym, jest łatwy do nauczenia i zapamiętania. Pieśni są uszeregowane, jak łatwo można to zauważyć, według stopnia trudności, od bardzo łatwych do nieco trudniejszych.
Zbiór 30 pieśni ludu i szlachty jest bardzo starannie wydany. Zdobi go piękna okładka, na której widnieje obraz Sielanka Kazimierza Pochwalskiego (1855–1940). Grafika nutowa i teksty słowne są bardzo czytelne, a cały zbiór starannie zredagowany. We wszystkich pieśniach zostały podane symbole funkcji harmonicznych, ułatwiające zagranie akompaniamentu na gitarze, keyboardzie lub fortepianie. Dla użytkownika tego zbioru cenne są informacje podane przez Autora we wstępie oraz w przypisach, a także wyjaśnienia niezrozumiałych słów przy poszczególnych pieśniach. Korzystanie ze zbioru ułatwi spis treści z alfabetycznie ułożonymi incipitami tekstów.
Zachęcam do korzystania z tego zbioru, gdyż przy jego pomocy można chórzystów nauczyć nie tylko pięknych polskich pieśni, ale także rozwinąć ich wiedzę o folklorze muzycznym i polskich tańcach narodowych, a przy okazji nauczyć ich w jakimś elementarnym stopniu czytania nut głosem.